وضعیت سرمایه گذاری در استان مازندران اگر چه در مقایسه با بعضی از استانهای دیگر امیدوار کننده است اما نسبت به پتانسیل های زیادی که دارد هنوز فاصله زیادی تا سطح دلخواه دارد .
مازندران در ابعاد گوناگون گردشگری ، صنعتی و کشاورزی ظرفیت های استفاده نشده زیادی دارد که متاسفانه در جذب و جلب سرمایه گذاری داخلی و خارجی برای استفاده از این ظرفیت ها موفق نبوده است .
اگر بپذیریم که سرمایه گذاری در هر استان تحت تأثیر مجموعه ای از عوامل کلان کشور و عوامل خاص استان است ، بسیاری از دافعه ها یا عدم جاذبه های سرمایه گذاری که در سطح کلان وجود دارند از جمله عدم امنیت کافی ، بلاتکلیفی و تردید ، ابهام ، بی ثباتی و عدم رعایت قوانین سرمایه گذاری و سایر قوانین ، برخوردهای سلیقه ای و عدم حساسیت بعضی از مسئولین استان برای جذب و جلب سرمایه ها و ترغیب و تشویق سرمایه گذاران و نیز رفتار دلسرد کننده با سرمایه گذاران فعلی و عدم حمایت واقعی از آنها و حتی بعضی از رفتارهای تنگ نظرانه ، باعث شده اند استان در سرمایه گذاری و جلب سرمایه های داخلی و خارجی درگیر نوعی استراتژی نیمه فعال یا استراتژی حرکت – ایست باشد .
اگر بپذیریم که تداوم و پایدار بودن رشد و توسعه در مازندران موضوع حساس و مهمی میباشد ، ضرورت جذب سرمایه برای پیشرفت و حفظ سرمایه گذاریها ی صورت گرفته فعلی و نیز استفاده از فرصتها و پتانسیل های جدید ، بیشتر محسوس میگردد. استان مازندران نیازمند استراتژی توسعه است و توسعه محتاج سرمایه گذاری مداوم است . بالا بودن تعداد نیروهای جوان و آماده به کار ، وجود ظرفیت های خالی و استفاده نشده در بخشهای گوناگون ، مراقبت از صنایع فعلی و حفظ جاذبه های فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی در استان از جمله عواملی هستند که ضرورت سرمایه گذاری را برای مازندران بیشتر مطرح می سازند .
با بررسی موانع و مشکلات موجود از زبان سرمایه گذاران فعلی ، شناخت دلایل و علل خروج سرمایه از کشور و نیز آگاهی از چگونگی فرایند سرمایه گذاری در استان مازندران ، راه کارهای احتمالی بهبود سرمایه گذاری در استان شناخته میشوند .
بنظر میرسد تمرکز زدائی یکی از سیاستهای مهم دولت خواهد بود و این فرصتی ارزنده برای سرمایه گذاران و سرمایه گذاریهای جدید در استان خواهد بود . اگر سیاست تمرکز زدائی و توزیع امور سیاسی ، اقتصادی دولت براساس پتانسیل های هر منطقه باشد نوع سرمایه گذاری در هر منطقه از جمله مازندران بهتر از گذشته خواهد بود .
سرمایه گذاری های دولتی در گذشته گاهی بدلایلی خارج از مطالعات واقع بینانه و امکان سنجی های درست صورت گرفته که معضلاتی را در استان بوجود آورده است و با کوچک شدن دولت و بهادادن به بخش خصوصی میتوان امیدوار بود که مسیر سرمایه گذاری در استان ، مسیر منطقی تری پیدا کند . تشکیل کمیته ای توسط اطاق بازرگانی و صنایع و معادن مازندران و با ترکیبی از نیروهای توانمند و علاقمند صنعت ، کشاورزی ، معدن ، بازرگانی و دانشگاه برای مطالعه در مورد مزیت ها ، پتانسیل ها و زمینه های سرمایه گذاری و معرفی نتایج به سرمایه گذاران داخلی و خارجی و بومی و غیر بومی بهترین و اصولی ترین راه برای جذب سرمایه ها و سرمایه گذاریهای مفید و مؤثر خواهد بود .
یکی از حلقه های مفقوده در سرمایه گذاری استان نبود اطلاعات به روز و درست است که خود ناشی از کم توجهی گروه های مسئول و تشکل های حرفه ای است .
عدم نگرش مثبت نسبت به سرمایه گذاری حاصل برداشت ها ، تجربیات و ارزیابی های سرمایه گذاران است . سرمایه گذاری قصد و عمل بکارگیری سرمایه در محیطی امن و سود آور است. دو عامل «امنیت و منفعت » بالهای پرواز سرمایه گذاری هستند که در مقایسه با محیط ها و موقعیت های دیگر مورد ارزیابی قرار میگیرند و چنانچه این دو عامل مناسب باشند سرمایه گذاری صورت میگیرد .
امنیت حاصل مجموعه ای از عوامل سیاسی ، قانونی ، اجتماعی و فرهنگی است که خود باعث آرامش یا تنش ، ایستائی یا پویائی و تغییر یا تردید میگردد.
نگرانی سرمایه گذاران در زمینه امنیت حاصل عدم شفافیت قوانین ، بی ثباتی و تغییرات زیاد ، برخوردهای سلیقه ای ، عدم اجرای درست قوانین ، تبعیض ، کارشکنی ، عدم همخوانی وعده و عمل ، برخوردهای خصمانه و نادرست با سرمایه گذاران و تهدیدها و تحریک های گوناگون ، تصمیم دادن بعضی از خطاها و خطا کاران به کل سرمایه داران و سرمایه گذاران ، در خواستها و انتظارات غیر منطقی بعضی از افراد مسئول و غیر مسئول و هسته های قدرت کاذب است .
به طور خلاصه مهمترین عامل عدم نگرش مثبت برای سرمایه گذاری احساس نا امنی ، نا اطمینانی و بلاتکلیفی و وجود ریسک بالای سیاسی / قانونی است .
تا روزی که شاخص ریسک سیاسی / قانونی کاهش نیابد و فضای امنیت اقتصادی مطلوب نگردد هیچگاه نمیتوان انتظار داشت که تحت تأثیر گفته ها و وعده ها و جاذبه های کاذب کسی ترغیب به سرمایه گذاری شود .
یکی دیگر از عواملی که نگرش مثبت را کمرنگ می کند ، ضعف مدیریت امور سرمایه گذاری و نبود زیر ساخت های لازم برای سرمایه گذاری است .
بدون شک اگر اقتصاد غیر دولتی و آزاد به معنای واقعی در جامعه شکل بگیرد فضای سرمایه گذاری مناسب تر خواهد شد . البته بخشهائی از اقتصاد که در اختیار دولت است نیز نیازمند سرمایه گذاری هستند که چنانچه موانع سرمایه گذاری برطرف گردند ، این امکان وجود دارد که سرمایه های داخلی و خارجی به آن سو نیز کشیده شوند .
یکی از نکات بسیار مهم در سرمایه گذاری ، مشخص و شفاّف بودن رویکرد دولت در حوزه اقتصاد است . رویکرد اقتصاد دولتی شرایط ویژه و قوانین و مقررات و ابزارها و رفتارهای خاص خود را دارد که در هر حال نمیتواند برای بخش خصوصی و سرمایه گذاران داخلی و خارجی جذاب باشد .
مالکیت و حاکمیت دولت در اقتصاد همواره نوعی نگرانی و واکنش منفی برای سرمایه گذاران بوجود میاورد . زیرا دولت میتواند هر زمان که منافعش ایجاب کند با تغییر قوانین و جهت گیری های تازه مشکلات گوناگونی را برای بخش خصوصی در یک رقابت نا برابر بوجود آورد .
هرجا و هر گاه اطمینان و اعتماد برای سرمایه گذاری فراهم شود و اعتبار سرمایه گذار جدی گرفته شود ، سرعت سرمایه گذاری افزایش می یابد . مشکل جامعه ما برای سالهای طولانی نوعی عدم اعتماد متقابل بین دولت و سرمایه گذاران و بخش دولتی و خصوصی بوده است گاهی این بی اعتمادی شدت یافته که خود باعث فرار سرمایه ها شده است.
مهمترین موانعی که بازدارنده جذب سرمایه های داخلی و خارجی است عبارتند از :
• بالا بودن ریسک سیاسی ، اقتصادی ، مالی و سرمایه ای
• ضعف مدیریت امور سرمایه گذاری در کشور و کهنگی و طولانی بودن و پیچیدگی فرایند سرمایه گذاری
• ضعف قانومندی و نظام مندی در نظام سرمایه گذاری و سرمایه پذیری ایران
• نبود زیر ساخت های مناسب برای سرمایه گذاری
• عدم اطلاع رسانی درست وبموقع و شفاف و جامع
• حاکمیت نگرش اقتصاد دولتی در جامعه و بی تفاوتی ها نسبت به پدیده مهم سرمایه گذاری
• بوروکراسی شدید در سازمانها و مراکز گوناگون
• نگاه منفی نسبت به سرمایه گذاران و سرمایه داران
• ناراضی بودن سرمایه گذاران فعلی
• مشکلات و محدودیتها و موانع ناشی از روابط و عوامل بین المللی
• عدم وجود عوامل جذّاب برای سرمایه گذاری در مقایسه با بازارها و کشورهای همسایه
مهمترین نتایج مثبت سرمایه گذاری خارجی در فضای مناسب ، فعال شدن اقتصاد استان ، افزایش اشتغال ، استفاده از ظرفیت های خالی ، افزایش کمی و کیفی محصولات ، توسعه صادرات ، بهبود شرایط زندگی مردم و سلامتی و شادابی اقتصادی و اجتماعی و زندگی با مفهوم واقعی خواهد بود . بهبود روابط بین الملل ، نگرش مثبت خارجیان به استان ، حضور در صحنه مبادلات بین الملل و استفاده از فن آوریهای نوین و ارتباط با بازارها و فرصتهای جهانی و استفاده از امتیازات و تسهیلات و معافیت ها از دیگر نتایج حاصله از سرمایه گذاری خارجی است .
افزایش سرمایه گذاری خارجی در ایران به نوعی بیانگر اعتماد خارجیان به نظام اقتصادی و قانونی کشور است که خود امواج تازه ای از فعالیتها را بوجود میاورد . سرمایه گذاری خارجی همراه با خود مدیریت و روشهای نوین را میاورد که خود میتواند زمینه ساز تحول و دگرگونی در بسیاری از ساختارها و رفتارها باشد .
مهمترین هدف همه سرمایه گذاریها افزایش در آمد و منافع است که در کنار آن اهداف اجتماعی و گاهی سیاسی نیز مورد توجه قرار میگیرند .
اصولا" توسعه بدون سرمایه گذاری یک شعار است . دستیابی به اهداف توسعه ۲٠ساله کشور مشروط به جذب و جلب انواع سرمایه هاست و جذب سرمایه ها بر اساس برنامه ریزی و مدیریت درست زمانی امکان پذیر است که رویکرد نظام و دولت رویکردی رقابتی ، آزاد و توسعه گرا و جهانی باشد . بعبارتی رویکرد درست همراه با فضا سازی جهت امنیت و منفعت اقتصادی و قانونمندی و نظام مندی های مناسب باعث میگردند تا علاوه بر ایجاد انگیزه سرمایه گذاران فعلی ، بسیاری از سرمایه های ایرانیان خارج از کشور به ایران باز گردد سرمایه گذاران خارجی راغب به سرمایه گذارای در ایران گردند.
مازندران با پتانسیل های گوناگون منطقه بکر یا فراموش شده ای است که اگر زمینه را فراهم کنیم امکان رشد و توسعه سرمایه گذاری فراهم خواهد شد . دعوت از سفراي ساير كشورها در غالب يك تور گردشگري وصنعتي ومعرفي پتانسل هاي آب وخاك اين استان كه خداوند بلحاظ مردم خوبش تمامي نعمت ها را به آنها ارزاني بخشيده ميتواند در روحيات سرمايه گذاران خارجي تاثير گزار باشد.
فرامرز درخشنده سرپرست روزنامه كاروكارگر وخبرگزاري كار ايران (ايلنا) مازندران